Het Afscheid, Simone de Beauvoir

Het Afscheid, een kroniek van Jean-Paul Sartre's laatste jaren en gesprekken over literatuur, filosofie, politiek, vriendschap en liefde, Simone de Beauvoir

Parijs, 19 april 1980. Een menigte van tienduizenden mensen volgt de baar van Jean-Paul Sartre. Op het kerkhof vormen vrienden een kordon rond Simone de Beauvoir, die aan het eind van haar krachten is en bijna onder de voet gelopen wordt. De vrouw die vijftig jaar lang haar leven met Sartre heeft gedeeld, zit op een inderhaast aangesleepte stoel aan de rand van het graf, «zonder enige gedachte». Het zal maanden duren voor ze de pen weer ter hand kan nemen om haar «afscheid» op papier te zetten. Eens te meer realiseert ze zich het definitieve verlies: «Dit is het eerste van mijn boeken - waarschijnlijk het enige - dat u niet hebt gelezen voordat het werd gedrukt. Het is helemaal aan u gewijd en het raakt u niet...»

Met haar in tal van opzichten uitzonderlijk gedenkschrift - opgedragen «aan hen die van Sartre hebben gehouden, van hem houden, van hem zullen houden» - heeft Simone de Beauvoir allen aan zich verplicht die meer van Sartre's denken en doen willen weten. Het decennium van '70 tot '80 dat zij hier beschrijft, staat voor haar in het teken van bezorgdheid voor zijn dreigende fysieke aftakeling; hij heeft enkele malen een lichte beroerte, angst dus voor verlamming, angst ook voor geestelijk verval; zijn gezichtsvermogen gaat onherstelbaar achteruit en de man voor wie lezen en schrijven even natuurlijk en noodzakelijk zijn als inademen en uitademen zal tenslotte totaal blind worden.

Toch zien we hoe Sartre gedurende deze gehele periode blijk geeft van een onverwoestbare vitaliteit, hij blijft doorgaan met zijn werk als filosoof, schrijver, redacteur, activist; door het verschijnen van «L'idiot de la famille», een imposante studie over Flaubert, beleeft hij een literaire come-back; gestimuleerd door de discussies en vriendschap met jonge mao's «wier grootvader hij had kunnen zijn», wellicht ook door de contacten met «al die lieve jongedames», protégées in wier gezelschap hij zich kan koesteren, hervindt hij steeds weer zijn elan. Ondanks een gestaag verslechterende gezondheid staat hij in de voorhoede tijdens de voortdurende confrontaties van die dagen; botsingen met de politie tijdens manifestaties, gerechtelijke vervolgingen wegens opruiing blijven niet uit, maar het gezag herinnert zich blijkbaar de woorden van De Gaulle: «Een Voltaire zet men niet gevangen».

Het zijn echter vooral ook de ogenschijnlijk futiele details over hun dagelijkse besognes, de arrangementen in de particuliere sfeer, de intieme momenten van vertwijfeling of vreugde, en daarbij de - door velen als gênant ervaren - openhartigheid inzake de ontluisterende symptomen van zijn lichamelijke en mentale inzinkingen, die dit relaas een bijzonder reliëf geven.

Ter completering wordt ons een collage van gesprekken aangeboden die de controversiële figuur van Sartre nog meer naderbij brengen: «ze maken het mogelijk de kronkelingen van zijn gedachten te volgen en zijn levende stem te horen». Hij spreekt zich uit over zijn wederwaardigheden als student, zijn krijgsgevangenschap, het prille begin als auteur, de invloeden op zijn werk, over zijn keuzes en prioriteiten, muziek, toneel, schilderkunst, over gelijkheid en trots, over het geloof. Filosofische en politieke beschouwingen worden afgewisseld door passages over kwajongensstreken, favoriete vakantie-oorden en door typeringen van bekenden uit zijn omgeving, zoals Nizan, Merleau-Ponty, Camus, Genet, Giacometti.

Voor het gehele boek geldt wat de schrijfster zelf in haar inleiding opmerkt: «de getuige maakt deel uit van zijn getuigenis». Naast Jean-Paul Sartre is hier op iedere pagina Simone de Beauvoir aanwezig, sterk en warm in haar genegenheid en zorg. Twee unieke, onafhankelijke persoonlijkheden, door een hechte geestverwantschap en saamhorigheid verbonden; beiden hebben onuitwisbaar hun signatuur gezet op een dynamisch tijdperk waarvan we in dit werk de laatste fase meebeleven.

Details

• Paperback 
• ISBN: 9061319013
• Conditie: Goed, heeft tekst op pagina 1, geen notities/stempels
  
• Uitgeverij: Bijleveld, Utrecht